http://picasaweb.google.com/113641725177707390951/BurkinaFaso

Muziek, instrumenten, dans

 

 

 

Het ritme van het leven.

Muziek begeleidt het leven in Afrika in de meest uiteenlopende situaties, van het werk op de velden tot religieuze trance, en van rouw tot vermaak. Rondtrekkende verhalenvertellers die de geschiedenis en de legenden overleveren, begeleiden zich vaak op een snaarinstrument. Trommen en andere muziekinstrumenten zoals fluitjes zijn onmisbaar voor het aangeven van de ingewikkelde ritmes van de dans, de belangrijkste artistieke uitdrukkingsvorm in Afrika. Muziekinstrumenten zijn vaak zorgvuldig vormgegeven en fraai versierd met geometrische motieven of figuratieve voorstellingen.

Trommen kunnen ook dienen als een vorm van communicatie, niet alleen tussen de mens den de bovennatuur maar ook tussen mensen onderling. Veel Afrikaanse talen zijn toontalen, waarbij de toonhoogte van de lettergrepen van invloed is op de betekenis van woorden, Woorden en zinnen krijgen zo hun eigen melodie, die na te bootsen is met trommen die verschillende toonhoogten kunnen produceren, Deze zogeheten “sprekend trommen” vormen en dermate effectief communicatiemiddel dat ze verboden werden op slavenplantages waar Afrikanen gedwongen te werk waren gesteld.

 

Muziek van Burkina Faso

In Burkina Faso leven meer dan 60 verschillende etnische volkeren, ieder met haar eigen variatie van volksmuziek. In tegenstelling tot de meeste Afrikaanse landen is Burkina Faso nog niet een populaire nationale stijl, en de meest populaire opnames worden geïmporteerd uit Europa, de Verenigde Staten, Democratische Republiek Congo, grootschalige concerten te investeren, geavanceerde opname studio's, elektrische instrumenten en amplificatie en brede verspreiding moeilijk.

Het land heeft weinig populaire muziek voortgebracht in vergelijking tot haar buurlanden, waaronder giganten als Nigeria en Ivoorkust. Traditionele Burkinese muziek echter is blijven bestaan ondanks de invloed van populaire stijlen, en het land culturele en muzikale voortbrengselen blijven vrij divers.

Het nationale volkslied van Burkina Faso is "Une Seule Nuit", geschreven door Thomas Sankara. Het is het officiële volkslied sinds 1984, toen de naam Opper Volta verandert werd in Burkina Faso. Het volkslied bleef bestaan, zelfs nadat Sankara werd vermoord tijdens een coup.

Er is een nationaal Museum in Ouagadougou. Haar collectie is slechts een paar jaar oud, beginnend in 1998, maar nu al bestaand uit enkele honderden muziekinstrumenten. Hieronder ook de balafoon en de bara.

De Semaine Nationale de la Culture, sinds 1983 wordt het om de twee jaar gehouden, is een muziekfestival dat heeft geholpen enkele sterren van het land te laten doorbreken, waaronder Jean-Claude Bamogo. Koudbi Koala's Saaba, die traditionele Mossi muziek uitvoert, is afkomstig uit de regio rond Ouagadougou.

 

Traditionele muziek

Djeli zijn een kaste van praise-zangers in Burkina Faso, hun functie staat in verband met de griots elders in West-Afrika. Bij de begrafenis van elke heerser reciteren djeli de namen en geschiedenissen van alle voormalige heersers, en grijpen ook in de persoonlijke zaken van gewone mensen, alsook voor de uitvoering bij sociale gelegenheden.

 

Ouagadougou kent een muziekmuseum te weten

Musée de la musique de Ouagadougou. http://www.museedelamusique.gov.bf/textes/collections.htm

http://nl.wikipedia.org/wiki/Djemb%C3%A9

http://www.accu.or.jp/ich/en/community/warba.html

http://www.african-concept.com/instruments-musique-afrique.html

http://www.virtualtourist.com/travel/Africa/Burkina_Faso/Local_Customs-Burkina_Faso-MISC-BR-1.html#ixzz1ntLGSOQC

http://www.answers.com/topic/music-of-burkina-faso

http://www.answers.com/topic/music-of-burkina-faso#ixzz1OEuMxPQ9

http://www.paulnas.eu/wap/warba.html

http://nl.wikipedia.org/wiki/Afrikaanse_muziek

 

 

 

Hfdst 1 Indeling in muziekinstrumenten

Hfdst 2 Afrikaanse muziek

Hfdst 3 Warbadans
Hoofdstuk 1 Indeling in muziekinstrumenten:

• 1. Membrafonen (Bendré / Bara, Lunga / Tamani, Gangaado, djembés en doumdoums)
• 2. Idiophonen (balafoon, castagnetten, klokken, bellen, sanzas, toeters, ratels,

   kalebassen)

• 3. Cordophonen (luit, harp, citers vlot (cithares à radeau), viool, kora)
• 4. Aérophones (hoorns, trompetten, fluiten (flûtes), fluitjes (sifflets),  klarinetten van

   gierststengel, fluit (une flûte sifflet), dwars fluiten, rechte fluiten, hoorns (des cors),

   horens (des trompes) On les trouve dans presque toutes les régions du Burkina Faso.

• 
  Ø 1.1 De membrafonen

De membrafonen zijn muziekinstrumenten waarvan de klanken worden geproduceerd door trillingen, geproduceerd door percussie van een membraan (huid).• Le Musée national , par un prêt de 25 instruments de musique collectés et conservés, jusqu'en 1966, par l'Institut Français d'Afrique Noire de Dakar (IFAN).• Les collections propres du musée , acquises par achat et par don, suite à une vingtaine de missions dans dix des quarante cinq provinces du Bu

 

Dans sa collection, le musée de la musique compte 34 de ces instruments dont des tambours hémisphériques à une membrane, des tambours coniques à une membrane, des tambours cylindriques à deux membranes.Hieronder vallen hemisferische drums met één membraan, taps toelopende kegeldrums en cilindrische trommels met twee membranen. Les Instruments de la famille des membranophones sont les plus nombreux; on peut citer, outre le tambour calebasse " Bendré ", le tambour d'aisselle " Lunga " ou " Tamani " appelé aussi tambour sablier à cause de sa forme.Instrumenten van de membranofoon familie zijn het meest talrijk in Burkina Faso en kennen naast de kalebas drum Bendré / Bara, de 'Lunga / Tamani, (ook "zandloper” drum genoemd vanwege zijn vorm) omvatten. De Gangaado – trommel is een uit een boomstam gesneden klankkast met daarover eens trak gespannen vel.

They are carved from a tree trunk.In Gaoua wordt de trommel Gangaa genoemd, en in Kaya en  Ouahigouya gebied Gangaado.Its meanings and purposes are different from area to area. De betekenis en het doel zijn verschillend van gebied tot gebied. It is mainly use to annonce news or liven up festive occasions.Het wordt vooral gebruikt om nieuws te verspreiden of ter verlevendiging van feestelijke gelegenheden. The leather of one side is used.

 

De Bendre is een membranophone gemaakt van een kalebas met de top afgesneden en bedekt met geit of schaap huid. Hetzelfde instrument heet bara in Mali en dumaa tussen de Hausa in Ghana en Benin. De Bendre is een oude instrument, gespeeld op de koninklijke hoven van Moaga, het was waarschijnlijk geïntroduceerd tijdens het bewind van Naaba Oubri, en heeft veel meer hetzelfde geweest. Bendre muziek is heilig en wordt gespeeld door een hoofd drummer (benaaba), die het centrum of randen stakingen maakt verschillende geluiden.

 

• Ø 1.2 De idiophones

De Idiophones zijn muziekinstrumenten waarvan de klanken worden geproduceerd uit hun eigen materiaal. HDans cette catégorie, le musée de la musique possède plusieurs types de xylophones communément appelés "balafons" de 14 à 22 lames, des grelots, des clochettes, des castagnettes, des sanzas.Hieronder vallen verschillende soorten xylofoons gewoonlijk "balafoon" genoemd met 14 tot 22 toetsen, klokken, bellen, castagnetten, sanzas. La famille des idiophones comprend aussi toutes les sortes de cloches, hochet, sistres, calebasse...De familie van idiophones bevat ook allerlei toeters, ratels, castagnetten, kalabassen, enz.

                                                                                                              Kalebas-speler

De balafoon is een soort houten xylofoon, de precieze eigenschappen ervan kan variëren afhankelijk van de maker. De Dagara, BWA en Senufo volkeren hebben allemaal hun eigen uitvoeringen.

 

un joueur de calebasseØ 1.3 De cordophones

Cordophones zijn muziekinstrumenten waarvan de klanken worden geproduceerd door strijkers, zoals bijv: On denombre, dans les collections du musée de la musique, 12 instruments à cordes dont 4 luths, 2 harpes luth, 2 cithares à radeau, 2 cithares, 2 vièlesluit, harp, citers vlot (cithares à radeau), viool, kora.

 

 

 

• Ø 1.4 De aérophones

Aerophones zijn muziekinstrumenten waarvan het geluid wordt geproduceerd door lucht. Dit zijn allemaal de blaasinstrumenten: hoorns, trompetten, fluiten (flûtes), fluitjes (sifflets),  klarinetten van gierststengel, fluit (une flûte sifflet), dwars fluiten, rechte fluiten, hoorns (des cors), horens (des trompes).... On les trouve dans presque toutes les régions du Burkina Faso. Ze zijn in bijna alle regio's van Burkina Faso te vinden.  

Le musée de la musique de Ouagadougou compte à ce jour plusieurs instruments à vent dont des clarinettes en tige de mil, une flûte sifflet, des flûtes traversières, des flûtes droites, des cors, des trompes .La corne provient généralement d'un boeuf, d'un buffle ou d'une antilope.De hoorn (la corne) is meestal van een een os, een buffel of antilope. Elle possède deux trous, l'un sur la partie terminale sert d'embouchure, l'autre est contrôlée par le musicien qui en tire deux notes basses.Het heeft twee gaten, een aan het eindgedeelte dat fungeert als het mondstuk, de andere wordt gecontroleerd door de musicus, waarmee hij varieert in toonhoogte. La corne est utilisée dans la danse "warba" des Moosé.De hoorn wordt gebruikt in de "warba" dans van de Mossi.

 

 

 

• Ø 1.1 De membrafonen
• Ø 1.1a De djembé (ook: djembeh, djembee, dzjembee of yembe, conga, bongo) is een trommel die voornamelijk afkomstig is uit West-Afrika: Mali, Guinee, Senegal, Ivoorkust, etcetera.

Het is een muziekinstrument dat bestaat uit een stuk hout gevormde kelk bedekt met een geiten- of antilopevel en een systeem van touw en metalen ringen. Het komt van het Mandingo Rijk (West-Afrika), en werd in de dertiende eeuw geïntroduceerd in Burkina Faso.

Het wordt bespeeld met beide handen tijdens zeer specifieke sociale gelegenheden, zoals bruiloften, doopfeesten, besnijdenissen, oogsten, enz. te ondersteunen. Dit met bijzondere ritmes en geschikt voor elke gelegenheid en elke etnische groep.

De djembé is een onderdeel van een polyritmiek, en wordt slechts zeer zelden of nooit alleen bespeeld. Daarnaast is het onlosmakelijk verbonden met de dans.

Maar het was pas in de jaren 1980 toen de Djembé de wereld veroverde dankzij de grote west-Afrikaanse nationale balletten, die ook regelmatig optraden in Europa, de Verenigde Staten en Japan.

De huidige populariteit van de Djembé in het Westen en de grootschalige productie voor de export heeft ernstige gevolgen voor de Cordyla pinata, een van de bomen waaruit de djembé wordt gesneden. Sterker nog, bij het huidige tempo van de exploitatie verdwijnt de pinata Cordyla binnen een generatie, ondanks het beleid ter bescherming ervan door onder andere de Senegalese regering, die gemakkelijk omzeild wordt door houthakkers.

 

Fabricage

De traditionele djembé wordt met de hand gemaakt. Een boomstam wordt uitgehold en bespannen met een geitenvel. Dit vel wordt via een touw-bespanning op de djembe bevestigd.

De boom waarvan de traditionele djembés gemaakt worden is de Leky. En de djembés heten origineel: Sambany.

Tegenwoordig worden djembés ook fabrieksmatig geproduceerd. Grofweg bieden slagwerkmerken drie soorten djembés aan:

● Fabrieksmatig geproduceerde 'traditionele' djembés; houten trommels met een touwbespanning.

● Westerse houten djembés; klinkt warmer en voller dan een fiberglas djembé.

● Westerse fiberglas djembés; klinkt wat feller en luider dan een houten djembé.

Fabrieksmatig geproduceerde westerse djembés zijn dus gemaakt van hout óf van fiberglas. Deze djembés hebben meestal ook een natuurvel (geitenvel of buffalovel). Ze zijn echter via spanhaken (spanbouten) op de djembé bevestigd. Dit maakt het heel gemakkelijk om het vel te stemmen of te verwisselen. De bovenste foto toont een traditionele djembé (met touwbespanning) én een westerse houten djembé (met spanhaakbespanning).

De djembé kan zittend en staand worden bespeeld. Als de speler zit, dan houdt hij/zij de djembé tussen de benen; de onderkant staat op de grond. De djembé wordt dan iets naar voren gekanteld en met de knieën vastgehouden. Hierdoor is de onderkant van de trommel open waardoor het geluid kan vrijkomen. Wordt de djembé staand bespeeld, dan hangt de djembé aan een koord die over de schouder van de speler rust. Soms wordt de djembé ook bespeeld terwijl deze op een speciale standaard is bevestigd.

De speler kan verschillende klankkleuren bereiken door beide handen te gebruiken en zowel met de vingers als met de vlakke hand te spelen. Sommigen zien ashiko als de 'mannelijke' variant van de 'vrouwelijke' djembé.

 

 

De geluiden/ klanken van de Djembé.

De drie basisklanken zijn:

● "claqué" (Frans, “slap” – Engels) op de meest doordringende geluid, verkregen door slaan aan  

   de zijkant van de huid met de palm van de hand en vingers. Grote schaal gebruikt in solo's;

● "son of tonique" (Frans, “open” – Engels)  een meer matte, verkregen door het slaan op de rand

   van de huid met alle vingers:

● "basse" (Frans, “bass” – Engels) slag in het centrum van het instrument met de hele hand.

   Gebruikt om het ritme te markeren.

 

Bas

De basklank wordt bereikt door met de vlakke hand in het midden van de djembé te slaan. Spelen met de vingers tegen elkaar zorgt voor een warme bas. Met de vingers van elkaar geeft wat minder articulatie; het geluid wordt dan wat 'waziger' van karakter. Als het vel snel in het midden en met voornamelijk de vingertoppen wordt geslagen, bereikt de djembé-speler een felle 'attack' qua bastoon. De vingers worden hierbij tegen elkaar gehouden. Je mag deze klank overigens vergelijken met een 'slap' (zie hieronder). Met andere woorden:

« Het met de vlakke hand in het midden van het vel slaan, zorgt voor een warme en volle basklank.

« Het met voornamelijk de vingertoppen snel in het midden van het vel slaan, zorgt voor een felle basklank.

« Verder is het mogelijk om de klank te dempen. Dat wil zeggen dat één hand vlak op het vel rust terwijl de andere hand op het vel slaat. Hierdoor wordt de resonantie van het vel gestopt waardoor een 'vlak' (gedempt) geluid wordt verkregen.

Door te variëren met de bas-klanken (vingers tegen elkaar, van elkaar, vlakke hand, vingertoppen en het al dan niet dempen), heeft de djembé-speler per definitie zes bas-klanken tot zijn/haar beschikking.

De bas is dus een slag gegeven in het midden van het speelveld. Het meest succesvol bespelen van de djembé hangt voor het algemeen af van de stand van de handen en vingers, de slag die daarmee geslagen wordt en de timing waarin de handen het vel verlaten na de slag op het vel. De volle hand wordt hiervoor gebruikt en brengt een lage bastoon ten gehore.

 

Toon

De toon-klank wordt geproduceerd door op de rand van de djembé te slaan. De vingers worden standaard tegen elkaar aan gehouden; de spieren zijn dan lichtjes aangespannen (waak voor krampachtigheid). De duimen moeten altijd voldoende naar boven (achteren) staan, zodat ze niet in aanraking komen met de trommel. Anders kan dit wel eens voor zeer pijnlijke ervaringen zorgen... De toon-klank kan ook met de vingers gespreid worden gespeeld. Hierdoor wordt de toonklank iets 'wateriger' van karakter; wat 'waziger'. De toon-klank is, net als de bas-klank, variabel. Als de djembé op de rand met:

« alle vingerkootjes wordt geslagen, dan is de toon-klank vol en warm van karakter.

« twee vingerkootjes (per vinger) wordt geslagen, dan is de toon-klank scherper, hoger en

    minder diep van karakter.

« slechts één vingerkootje (per vinger) wordt geslagen, dan is de toon-klank hoog, fel en iel

    van karakter.

« Verder is het mogelijk om de klank te dempen. Dat wil zeggen dat één hand vlak op het vel

    rust terwijl de andere hand op het vel slaat. Hierdoor wordt de resonantie van het vel gestopt

    waardoor een 'vlak' (gedempt) geluid wordt verkregen.

Door te variëren met de toon-klanken (vingers tegen elkaar, van elkaar, wat meer naar het midden, gedempt enzovoort), heeft de djembé-speler per definitie 12 toon-klanken tot zijn/haar beschikking. De toon-klank wordt door spelers vaak als moeilijkst ervaren, omdat (zeker als het tempo omhoog gaat), de toon-klank vaak naar de 'slap' gaat neigen (zie hieronder).

De open slag wordt met gesloten vingers van de hand geslagen; de palm van de hand aan de rand van het vel en de vingers vlak op het veld. Deze slag zal dus een lagere toon dan de slap produceren.

 

Slap

Er zijn voor de 'slap'-klank verschillende beschrijvingen mogelijk als het gaat om de handtechniek. Zo speelt de ene speler een 'slap' meer naar het midden van het vel dan de andere. Hierover bestaat geen universele waarheid, ook niet onder gerenommeerde West-Afrikaanse spelers.

 

 

 

Toch is er wel een soort van 'universele beschrijving' van de handtechniek te geven:

-       De vingers worden licht tegen elkaar gehouden.

-       De handpalm is wat gebogen en vormt een holletje.

-       De hand wordt iets naar binnen gedraaid.

-       De duim wordt 'omhoog' gehouden zodat die bij het slaan het vel niet raakt.

-       Er wordt op de rand van het vel geslagen.

-       De vingertoppen raken het vel steviger dan het overige deel van de vingers (hand).

« Het is ook mogelijk een 'gedempte slap' te spelen, hierbij blijft één hand op het vel rusten, waarbij de andere hand een 'slap' speelt. Op die manier wordt een drogere 'slap' gerealiseerd. Deze is, mits goed gespeeld, nog steeds fel en kort; karakteristiek voor een 'slap'. Door te variëren met de slap-klank (iets verder naar het midden of meer op de rand van het vel, holletje van de palm kleiner of groter, gedempt of niet), heeft de djembé-speler per definitie 12 slap-klanken tot zijn/haar beschikking.

Een slap (uitgesproken als `slep`) is daarmee een handslag op de drum dat in een hoge, scherpe toon maakt. Het geluid van een geweerschot, zegt men wel eens. De vingers spreiden zich geopend van elkaar en de vingertoppen raken het vel maar heel even.

 

Samenvattend

De djembé geeft de speler veel variatie qua klank-mogelijkheden. Hierbij vormen de bas-klank en de toon-klank de basis. De 'slap' en het gedempt spelen zorgen voor extra mogelijkheden om het geluid te beïnvloeden. Hierdoor heeft een geoefende djembé-speler per definitie 30 klank-mogelijkheden tot zijn/haar beschikking om een ritme mee op te bouwen of een solo mee uit te voeren.

 

Spel

Net als bij andere muziekstijlen, dient de speler het ritme goed aan te voelen en mag niets krampachtig klinken. Uitgaande van een djembé-groep, waarbij er meerdere djembés tegelijk worden bespeeld, worden er vaak ook andere slaginstrumenten gebruikt. Bij traditionele West-Afrikaanse djembéritmes zijn de doundouns (doundounba, sangban en kenkeni) een vast gegeven. Diabara's (sjékérés, kalebassen), bellen en zelfs handgeklap kunnen het geheel verder opfleuren tot een rijk polyritmisch geheel.

Meestal wordt er binnen een djembé-groep uitgegaan van meerdere partijen. Traditionele ritmes bevatten verschillende partijen. De drie doundounpartijen vormen een geheel die structuur geeft aan het ritme, samen met één of meerdere begeleidingsritmes die op de djembé worden bespeeld. Daarbovenop komt de solo-partij van de solist. Traditionele ritmes hebben een aantal solophrasen die in de loop van de geschiedenis zijn ontstaan en van generatie op generatie zijn overgeleverd. Ook die solophrasen bevatten vaak een steeds terugkerende basisritme en verschillende variaties. De solist voegt daarbij zijn eigen creativiteit door te improviseren. Een goede solist doet dit zonder de eigenheid van het traditionele ritme uit het oog te verliezen. Hij gaat als het ware communiceren met de doundouns, de begeleidingsritmes en de danseressen.

Meestal is het de solist die het begin en einde van een stuk bepaalt. Dit wordt meestal gedaan door een kort en afwijkend ritme te spelen; het 'appel'.

Er worden ook geregeld 'breaks' gespeeld; alle spelers spelen dan hetzelfde ritme (vaak slechts enkele maten lang). Daarna wordt weer teruggekeerd naar de oorspronkelijke partijen of begint er een nieuw stuk.

Een 'échauffement' (Frans voor "opwarming") is een stuk van enkele maten lang, meestal in een versnellend tempo gespeeld, welke door de solist wordt uitgevoerd. Meestal wordt dit korte stuk dwars door de andere ritmes heen gespeeld. Het échauffement” kondigt vaak het nakende einde van het ritme (of een onderdeel ervan) aan. Of de solist vindt het tempo gewoon te traag en wilt het met de échauffement wat opdrijven.

Bij het spelen van de traditionele ritmes gaat het letterlijk om samenspel (als er iemand 'uit de maat' speelt, klinkt het totaal niet). De meeste ritmes zijn zo 'gecomponeerd', dat de verschillende partijen als het ware om elkaar heen geweven zijn; wanneer de één een rust heeft, speelt de ander (bijvoorbeeld) een 'toon'. Hierdoor ontstaat er een soort melodie. De uitwerking van deze melodie hangt mede af van hoe de djembés individueel klinken.

 

Bekende djembéspelers

Mansa Camio; Adama Dramé; Mamady Keïta; Famoudou Konaté; Ibro Konaté;

Salifou Sylla; Kofi Ayivor; Sidiki Camara ("Fabla"); Harouna Dembélé; Babara Bangoura;

 

• Ø 1.1b Gangaado – trommel

Alle soorten trommels worden ‘membranophones’ genoemd. Zij zijn de meest voorkomende instrumenten van Burkina's ethnolinguistieke groepen, meestal in het centrum en midden van land. Tightly stretched skins covered them.Strak gespannen vellen.They are carved from a tree trunk. Ze zijn gesneden uit een boomstam. In Gaoua area, there is a cylindrical drum called GANGAA, and in Kaya area, it is named GANGAADO, like in Ouahigouya area.In Gaoua gebied, is er een cilindrische trommel GANGAA genoemd, en in Kaya en in Ouahigouya wordt het GANGAADO genoemd. Its meanings and purposes are different from area to area.De betekenis en het doel zijn verschillend van gebied tot gebied.It is mainly use to annonce news or liven up festive occasions. Het is vooral te gebruiken om nieuws aan te kondigen of  ter verlevendiging van feestelijke gelegenheden.

The leather of one side is used.

Doundoun / Doundounba	Sangban	Kenkeni

 

• Ø 1.1c Een doundoun (ook bekend als doun, dundun, doudoun, djundjun) is de algemene naam voor een categorie Afrikaanse bastrommels, die samen met de djembé vorm kregen in West-Afrika. De trommels zijn gemaakt van een uitgehold rond stuk hout, waarbij aan beide zijden een koeienvel is gespannen. Er zijn drie groottes van trommels te onderscheiden. Ze zijn genoemd naar de leden van het Afrikaanse gezin.

De kleinste is de kenkeni (het kindje), met een doorsnede van 20 tot 25 cm en een hoge en korte toon. De kenkeni wordt traditioneel gebruikt om het tempo aan te geven door middel van een eenvoudig patroon. Dit patroon kan op de tel zitten, maar bij sommige ritmes zoals de doundounba-ritmes, zit het patroon helemaal naast de tel.

De sangban (de vader) (ook: sangbeni, songba, sangbé, sangba) is middelgroot, ca. 65 cm lang en 30 cm in doorsnede, met een lager en langer durende toon dan de kenkeni. De sangban verzorgt het hart van het ritme dat in gang wordt gehouden.

De grootste van de drie, 50 tot 80 cm in doorsnede en soms meer dan een meter hoog, is de doundounba (de moeder) met een lage en langdurende toon, die zorgt voor diepte.

Om de muziek te verlevendigen worden in de gespeelde patronen variaties aangebracht. Het wordt extra aantrekkelijk als de sangban variaties speelt, en de doundounba erop reageert.

Door deze drie trommels en djembé's te combineren kunnen met meerdere personen complexe ritmes worden opgebouwd. Gewoonlijk worden de trommels door drie personen bespeeld. De trommels worden dan horizontaal op een rek gelegd en worden aan de zijkant met een ronde stok bespeeld. Bovenop de trommels worden gesmede bellen gemonteerd, de kenkens. Als er weinig trommelspelers zijn kan er worden gekozen om één speler alle drie de trommels te laten bespelen. Ze worden dan verticaal neergezet, het liefst met het onderste vel los van de bodem. Deze wijze van spelen vergt de nodige oefening en grondige kennis van het ritme.

 

 

• Ø 1.1d De bendre (of Bara, Barra) is een membranofoon die gemaakt is van een kalebas met de top afgesneden en bedekt met geiten of schapenhuid. Dit instrument wordt bara genoemd in Mali en dumaa bij de Hausa in Ghana en Benin. De bendre is een oud instrument, gespeeld op de Koninklijke hoven van Maoga, waarschijnlijk geïntroduceerd tijdens het bewind van Naaba Oubri en is sinds die tijd weinig veranderd. Bendre muziek is heilig en wordt gespeeld door een hoofddrummer (benaaba), die in het centrum slaat of op de randen om verschillende geluiden te maken.

 

De Barra is oorspronkelijk van Mali. Het wordt gespeeld in vieringen van gelukkige gebeurtenissen samen met balafon en bongolo (kleine trommel die een vlot warm geluid heeft, opgezet met een koehuid).

In de vorm van een timpani, Barra wordt gemaakt van de 3/4 van (40 tot 60 cm diameter) calabash schil, op welke een behandelde koehuid wordt bevestigd, uitgerekt met normale kabels of met leerkoorden.

Barra wordt normaal gespeeld met al oppervlakte van de handen. Het is vaak gestemd om een duidelijk en droog geluid te krijgen.

Specificaties: calabash opgezet met behandelde geitenhuid; prestretched het roping.

 

 

• Ø 1.2 De idiophones
• Ø 1.2a De Balafoon is een traditioneel instrument uit West-Afrika. In Burkina wordt het met name aangetroffen in de Zuidelijke regio’s. De Balafoon bestaat uit houten toetsen van variërende lengte geplaatst op een houten frame. Onder de toetsen zit een kalebas (een vrucht geteeld om zijn fruit maar gedroogd gebruikt als fles, gebruiksvoorwerp of pijp.) die zorgt voor een typisch geluid. Een balafoon kan verschillen in vorm en lengte en aantal toetsen afhankelijk van de stam die het gebruikt.

De Mande mensen van het zuidwesten staan bekend om balafoon (houten xylofoon) muziek, terwijl de grote, centraal gelegen Mossi en hun griots oude Koninklijke hoven en hoofse muziek behouden. De Fulbe (Fula) van het noorden gebruiken complexe vocale technieken op het klappende percussie.

Er zijn een aantal moderne populaire traditionele groepen in Burkina Faso, met inbegrip van balafoon bands, zoals Saramaya, Les Freres Coulibaly en djeli-Kan, percussie ensembles (Adama Drame en anderen, zoals Le Troupe Saaba, Farafina en Djiguiya. De in Italië gevestigde Gabin Dabiré is een wereldmuzikant die elementen van de traditionele Burkinabé muziek gebruikt in zijn werk .

Djembé en balafoon worden vaak vervaardigd in Bobo Dioulasso, de op een na grootste stad van Burkina Faso. De djembé is een vitaal onderdeel van Burkinese traditionele muziek. Er wordt gezegd dat hij van de Malinke afkomt. Het is gemaakt uit een stuk hout, vaak uit de Caïcedrat boom of Lenke boom. De kast is in de vorm van een kelk, en het wordt overspannen met de huid van een geit, antilope of kalf. Moderne djembés gebruiken een combinatie van stalen ringen en nylon touw om het bovenkant te bevestigen.

De balafoon is een soort houten xylofoon, waarvan de precieze karakteristieken afhangen van de maker. De Dagara, Bwa en Senufo volkeren hebben hun eigen variaties.

 

Bala of turukabala (Bamana taal), vijftonige xylofoon. (Etnische groep: Bamana, Senufo Bwa)

Gemaakt van Hout, bamboe, kalebas, leer, garen.

Er zijn twee soorten balafoons:

• De balaba of grote xylofoon
• De balanin of kleine xylofoon,

De welke hebben bijgedragen tot het ontstaan van 2 complete verschillende muzikale genres. Dit instrument wordt uitsluitend door mannen bespeeld.

De Balaba, kan worden begeleid door instrumenten zoals ratles, begeleid op zijn beurt de tékéré klon ofwel “handengeklap van vrouwen” als muziekgenre.

Het wordt ook solo bespeeld op bijvoorbeeld avondvergaderingen en voor besnijdenissen van zowel jongens als meisjes.

De balanin daar en tegen wordt bespeeld binnen een instrumentenensemble: 2 xylofoons en 2 bass-drums. Dit wordt vooral gedaan bij populaire muziek voor een jonger publiek. Deze muziek wordt gemaakt bij trouwfeesten, jaarlijkse vergaderingen van de tòn (agrarische verenigingen van jongens en meisjes) of louter voor het plezier. Het heeft een gevarieerd vocaal en ritmisch repertoire. De xylofoon begeleidt verschillende andere instrumenten in de muziek van de Bamana, Senufo, Bwa, Minianka.

Door de Senufo wordt hij de “jegele” genoemd en is gestemd in een vijftonige schaal en wordt bespeeld in groepen (1-3) en meestal begeleid door een nabingè (drums van mannen) in een apart muziekgenre. Het wordt eveneens samen met menig ander instrument gespeeld om andere muzikale genres te verkrijgen. Dit maakt de “jegele” tot het meest karakteristieke instrument van de Senufo.

Het is in grote delen van zuid-oost Mali, onder de Bamana en Miniamka gekend onder de naam turuku-bala. De Bwa noemen het “cooza”

Maninka bala Malinké of Jeliba xylofoon, tovenaar-genezer xylofoon (zeven-tonig), (etnische groep: Malinké)
In de Maninka of Malinké cultuur wordt het geven van muzikale voorstellingen voorbehouden aan bepaalde kasten, jeliw (tovenaar-genezers) en numun (smeden). Ze worden gekarakteriseerd door epossen die een beeld scheppen van helden en belangrijke historische gebeurtenissen uit het voormalige politieke systeem van de Mandé's.
Onder de helden, die in deze muzikale epossen opgevoerd worden, bevindt zich Soumangourou Kante, de koning-smid of Sosso (in de vroeg 13de eeuw). Hij, naar gezegd wordt, bezat een magische xylofoon die onder de bescherming stond van een arend en van Sunjata Keita, held, veroveraar en stichter van het vroegere Mali.

 

De Maninka Bala wordt bespeeld in verschillende muzikale ensembles en kan als solo of als begeleidingsinstrument worden

 

 

• Ø 1.3 De cordophones
• Ø 1.3a Kora is een snaarinstrument uit West-Afrika dat tot de harpen wordt gerekend en met beide handen wordt bespeeld. Het is al vele honderden jaren oud en wordt als korri voor het eerst genoemd in 1799.

 

Alieu Suso, meester kora-bouwer uit Gambia

De kora is een traditioneel snaarinstrument gespeeld door de djeli in Burkina Faso. Hetzelfde instrument wordt gevonden door een groot deel van West-Afrika, en is vooral bekend in Mali. Het heeft kenmerken van zowel de luit (beide worden gespeeld met de rechterhand) en de harp (beiden hebben een resonator en loodrecht snaren). Het instrument is populair sinds de Malinese rijk van de 1240s, maar dateert waarschijnlijk nog veel verder terug. Uiterlijk lijkt het instrument meer op een gitaar dan op een harp. Het is gemaakt van de helft van een kalebas bedekt met de huid van een geit of kalf (soms ook wel antilope), die is geperforeerd door twee handgrepen.

Een stok loopt door de kalebas loodrecht op de handgrepen en de hals, en de snaren zijn verbonden aan de hals. Hoewel het instrument van oudsher meestal zeven snaren had, steeg het aantal bij de Gambiaanse griot Madi Woulendi tot eenentwintig. Tussen de kalebas en de mahoniehouten hals van het instrument zijn 21 snaren gespannen, in twee groepen - 11 links en 10 rechts. De hals heeft geen toets maar dient uitsluitend om de snaren aan vast te maken. De snaren worden gestemd door huidringen - konso genaamd - te verschuiven. Tegenwoordig worden de snaren van de kora van nylon gemaakt, maar oorspronkelijk vervaardigde men ze uit de huid van vrouwelijke antilopen. Twee stokken die door de kalebas worden gestoken dienen om de handen houvast te geven zodat de snaren kunnen worden getokkeld.

 

De Kora is waarschijnlijk de meest complexe chordofoon van Afrika. De koramuziekant ondersteunt het instrument met de 3^e, 4^e en 5^e vinger en de noten worden gespeeld met de duimen en wijsvingers van beide handen. Een geschoolde vakman doet er een maand over om een kora te maken. Wanneer de huid over de calabas getrokken moet worden heb je wel drie man nodig om het er goed op te krijgen. Het maken van een kora is zwaar werk. Een koraspeler maakt zijn eigen kora of gaat naar een bekende koramaker. Daarbij kan de keuze gemaakt worden voor diepe of ondiepe kalebas, groot of klein, droog of vochtig hout, zwaar of licht vel, e.d.

Een traditionele kora heeft 21 snaren, maar het is ook gebruikelijk er 22 te zien met een extra bass snaar in de stijl bekend als Yenyengo (sta op en dans). In de Cassamance regio (Zuid Senegal) is 25 gebruikelijk de Kora Cassamance. De kora heeft een bereik van 3 en 3/8e octaaf .

Een kora muzikant kan zelf erbij zingen, dit laten doen door een zangeres, terwijl hij the ritme aangeeft op de kalebas of alleen instrumentaal optreden

 

De kora wordt bespeeld in Senegal, Gambia, Mali, Burkina Faso, Guinee en Sierra Leone. Ze hebben ieder hun eigen repertoire, maar delen ook sommige muziekstukken of hebben er variaties op gemaakt per regio.

De bekendste korabespeler is Toumani Diabaté. Zijn album Kaira (1987) wordt als het beste kora solo-album ooit beschouwd.

 

 

• Ø 1.3b Ngoni

Ngoni Is de Bambara naam voor een oud traditionele luit, die aangetroffen wordt door heel West Afrika. De legende zegt dat het is uitgevonden door een Senufo jager. De n'goni wordt ook gespeeld in Niger, Senegal en Mali, van Marokko tot Nigeria

Hoewel het een typisch klein instrument is heeft de Ngoni een flink geluid en een belangrijke plaats in de geschiedenis van de West Afrikaanse muziek. Zijn klankkast is uitgehold, kanovormig stuk hout met gedroogd dierenhuid er over heen gespannen, net zoals bij een trommel.

Net als bij de kora gaat de steel door de klankkast, maar bij de kora stopt hij erin en bij de ngoni komt hij aan de nadere kant er weer uit. De snaar het dichtste bij de muziaknt is de hoogtste in toon. De muzikant bespeelt de snaren met zijn duim, met als bij de vijfsnarige banjo. De vorm gekoppeld aan het feit dat ngoni’s klankkast een drum is meer dan een “box” geeft sterke aanwijzingen dat de ngoni de Afrikaanse voorloper is van de banjo.

Sommigen instrumenten zijn groot zoals de gimbri die bespeeld worden in het mysieke broederschap Gnawa (Marokko). Anderen zijn klein, zoals de eensnarige gurkel in het noorden van Mali. In Senegal noemen de Wolof het xalam (spreek uit halam), terwijl in Gambia de Mandinka een 5-snarige versie hebben die de kontingo noemen. De Manding griots van Gambina, Mali en Guinee is ongeveer 2 meter lang en heeft 4 of 7 snaren.

Ngoni spelers kunnen gebruik maken van een verscheidenheid aan technieken en stemmingen, hieronder zijn drie typische stemmingen: in de handen van een ervaren griot instrumentalist kan de ngoni scherpe, snelle melodieën  produceren

 

 

Hoofdstuk 2 Afrikaanse muziek