Loropéni, ‘de stad van de buffel’–Lobiland, 50 km van Banfora. (45.919 inw in 2006)

Ruïnes van Loropéni

Hoewel de precieze geschiedenis van Loropéni pas sinds kort in beeld is gekomen door recent onderzoek, is zijn functie nog deels speculatief. Sinds 2005 is er een plan ter bescherming van de site, waarbij het beheer zorgt voor een duurzame ontwikkeling ervan binnen de lokale gemeenschap.

De Ruines van Loropéni, een misterie!

Sinds hun ontdekking in 1902 door luitenant Henry Schwartz van het Franse leger  worden de ruines van Loropéni beschouwd als een mysterie. Al bijna een eeuw zijn de ruines onderwerp van wetenschappelijke studie waarin geprobeerd wordt antwoord te vinden op drie fundamentele vragen:

-        Wie zijn hun bouwers?

-        Wat is zijn hun functies geweest?

-        Wanneer zijn ze gebouwd?

Wie zijn hun bouwers?

Veel hypotheses werden naar voren gebracht.  Men had eerst ontkend dat de originele bouwers zwart waren, door hen toe te schrijven aan de Feniciërs, Egyptenaren, Arabieren of Portugezen of Nederlanders, onder het voorwendsel dat dergelijke constructies niet kon worden uitgevoerd door lokale mensen, zoals ook het geval was geweest voor de ruïnes van Groot Zimbabwe. In het huidige stadium van kennis, verschilt de huidige traditionele architectuur van die van de ruïnes, alleen de geschiedenis van de tot standkoming van de bevolking in de regio kunnen daar een antwoord op geven. Volgens de geschiedenis van de nederzetting was de voorafgaande bezetting van de regio bekend als Lorhon, Koulango en Touna (huidige eigenaars van de ruïnes). Deze mensen hadden zich vóór de vijftiende eeuw hier gevestigd, verschijnen als de bouwers van stenen ruïnes van de regio, waaronder die van Loropéni. De “Gan”, die na hen zouden komen waren beter georganiseerd en waarschijnlijk groter in aantallen, mengden zich met de autochtone.

Mejufrouw PÈRE schreef het, in een werk* postume gepubliceerd in 2005, toe aan de Gan. Ze verdedigde deze theorie op een conferentie aan de Universiteit van Ouagadougou in 2000. Sommige wetenschappers van Burkina Faso blijven sceptisch, omdat voor hen de Gan na de Koulango zouden arriveren, een etnische groep die hen het betrokken land verkocht zouden hebben.

* Het Koninkrijk der Gan Obiri / Madeleine Père .- Parijs: Sepia, 2005 .- 544 p.

Alle hypothesen zijn open en versterkten zo het mysterie van de ruïnes van Loropéni.

Wat is zijn hun functies geweest?

De verschillende bronnen zijn het erover eens dat de ruïnes van Loropeni huizen waren, die gebruikt werden om zich te beschermen tegen wilde dieren, veroveraars en bezetters. Echter, het ontbreken van middelen van verdediging (mazen, kansen -meurtrières, créneaux) en bouwtechnieken (Muren en gladde bovenkant) houdt het mysterie in leven of het nu een de defensief of een offensief bouwwerk was. Het verband tussen de ruïnes en zoeken naar goud is een terugkerende thema bij veel auteurs op dit gebied. Door voortgezette archeologische opgravingen blijft er behoefte aan het verzamelen van objectieve informatie, die aantoont dat de ruïnes voorheen de opslagplaatsen voor slaven zijn geweest.

Wanneer werden ze gebouwd?

Uit mondelinge bronnen is de leeftijd van de ruïnes van Loropeni niet te achterhalen, en ook geschreven bronnen zijn onnauwkeurig. Uit de beschikbare data verkregen na de eerste archeologische opgravingen blijkt dat de bezetting van de site begint in de 11^e eeuw en bloeide tussen de 14^e en 17^e eeuw, en het aldus een belangrijk onderdeel was van het netwerk van nederzettingen.

Loropéni was gekoppeld aan de traditie van goudwinning, die ten minste zeven eeuwen lijkt te zijn blijven bestaan. Loropéni, is gezien de omvang en bereik een soort structuur die heel anders is dan de ommuurde steden in het huidige Nigeria of de steden in de bovenloop van de rivier de Niger, die bloeiden in het kader van de koninkrijken van Ghana, Mali en Songhai. Derhalve kan Loropéni worden beschouwd als een uitzonderlijk bewijs als een antwoord op de goudhandel.

Voor de bouw van dit fort (17^e eeuw) was er in ieder geval bewoning door Ganvolkeren rond de 11^e eeuw na Christus. Ondanks de vele geschriften over deze ruïnes sinds het begin van de 20e eeuw, is er geen serieus archeologisch onderzoek gedaan naar informatie over orale tradities en de andere bronnen om een en ander te ondersteunen. De recente gerichte opgravingen zouden dus kunnen beginnen met het overbruggen van deze kloof.

Het is noodzakelijk om de bouw van de Loropéni ruïnes in de geopolitieke context van de sub-Sahara koninkrijken te plaatsen. Zij verschenen na de val van de eerste koninkrijken van Ghana, Mali en Songhai, toen er migraties van goudzoekers en goudsmeden in het Lobi gebied plaatsvonden, en ook voor de ontwikkeling van het zuiden van de Akan koninkrijken, zoals het machtige Ashanti koninkrijk, waardoor migraties naar het noorden plaatsvonden toen mensen vluchten voor slavenjagers. Rond Lobi land zijn de overblijfselen van de vele goudmijnen zoals Werimitangna, dicht bij Loropéni.

De goud bevattende regio werd verbonden door caravans met de grote commerciële steden in het noorden van de rivier de Niger, zoals Djenne, Mopti en Timboektoe en van daaruit door de Sahara naar Noord-Afrika. Het was waarschijnlijk pas later dat het goud naar het zuiden werd verhandeld naar de Atlantische kust. Lobi land wordt doorkruist door de noord-zuid Mopti - Sore-Dioulasso - Kong route, en de Oost-zuidwest route van Ouagadougou (via Boromo, Diébougou, Gaoua) naar Bondoukou.

De ruïnes zijn al lang in verband gebracht met de goudhandel, maar het bewijs hiervoor is indirect. Gesuggereerd wordt dat dergelijke grote en versterkte structuren moeten worden geassocieerd met een hoge waarde van het te verdedigen product en de noodzaak om in huis  te werken. De zuidelijke muren kunnen zijn gebruikt voor slaven of mijnwerkers in de goudmijnen. Echter is er bij recente opgravingen geen direct bewijs voor gevonden.

De meeste mondelinge overleveringen verzameld sinds de 'ontdekking' van de ruïnes in 1902 duiden de Koulango mensen als bouwers van forten in het gebied aan. Echter, het meest recente onderzoek toont aan dat de Koulango werden voorafgegaan door Lorhon en Nabé volkeren die naar het zuiden migreerden en in het gebied kwamen en erom bekend stonden hier te hebben gewoond in het gebied van Kong, in de 10^e en 11^e eeuw. Zij produceerden en verkochten goud.

De Gan, aan wie de bouw van de ruines wordt toegeschreven, gebruikten ze gewoon opnieuw vanaf het eind van de 17e eeuw, toen zij het grondgebied van de huidige Ghana verlieten om aan onderdrukking te ontsnappen door de Ashanti. Rond dezelfde tijd richtte de focus van goudproductie zich meer naar het zuiden naar het Ashanti gebied en de goudhandel daalde rond het Lobi gebied. Met de daling van de goudhandel werden de versterkte gebouwen verlaten en later herbewoond door de Gan.

Dit in tegenstelling tot het werk van Madeleine Père, dat in 2005 postuum gepubliceerd werd, die beweerde dat de Loropéni zou zijn gebouwd door Tokpã Farma, de negende koning van de dynastie van Gan. Hij zou het gebouwd hebben tegen het einde van zijn leven, met als doel het verplaatsen van de hoofdstad Obiré naar dit gebied. Dit project voldeed blijkbaar niet aan de goedkeuring van de voorouders en hij werd ziek en stierf drie jaar later. Dit verklaart de naam 'Kpôkayâga', het huis van de afwijzing, waaronder de site bekend staat, en wordt beschouwd als een mythische plaats. De mensen weigerden om te wonen in de woningen, die vanwege de ziekte en de dood van hun koning heilig geworden waren en het voorwerp van offers voor het weren van problemen werden, voor de gemeenschap en haar leden.

Het eerste archeologisch onderzoek bij de ruines van Loropéni laten verschillende niveaus van de bezetting zien, de oudste dateert uit de elfde eeuw. De Gan gearriveerd in de regio aan het einde van de 17^e eeuw met hun eigen tradities, betrokken een verlaten nederzetting.

Bepaalde versies van orale traditie vertellen dat de vierhoekige wallen in eerste instantie werden gebouwd, daarna de binnenmuren en tot slot de gebouwen. Onderzoek van de verbinding tussen de muren bevestigt deze stelling.

De muren zijn meestal gemaakt van steen metselwerk van laterietsteen met leem. Metselwerk in bijna horizontale lagen en aan de buitenkant blootgesteld terwijl de binnenkant tussen de twee zijden een vrij grove vulling heeft. Het bovenste deel van de resten op het hoogste punt alleen van aarde, volgens een vormingstechniek (afgerond), wat suggereert dat dit de bovenkant van de wanden betreft. Sommige van deze muren, in het bijzonder die van de wand, behielden gedeeltelijk hun pleisterwerk, gemaakt van leem. Materialen die in de omgeving te vinden waren. Het aantal keien is duidelijk in de lateritic zichtbaar op veel plaatsen in de buurt van de behuizing, in het oosten en het zuiden. Er is een ondiepte ten oosten van de ruines, bewoond door Lorhon, Koulango en Gan volken.

Uit recente studies en opgravingen is gebleken dat er bewijs is voor gebruik over een lange periode en met mogelijke discontinuïteiten, of zelfs periodes van verwaarlozing. Bepaalde zones vertonen vele lagen gips (maximaal vijf perfect te onderscheiden lagen) en de mortel in de buitenmuren toont duidelijk een aantal reparaties. De hogere niveaus van de opgraving tonen erg weinig vondsten hetgeen suggereert dat de plaatsen kunnen zijn geplunderd. Loropéni lijkt buiten gebruik geraakt te zijn in de vroege tot midden 19e eeuw en voor de koloniale tijd. De bomen groeiende uit de puinhopen bevestigen dit tijdschema.

Recente onderzoek heeft wat licht op de zaak geworpen, maar meer werk is nodig. De conclusie van het archeologische rapport is dat het noodzakelijk is om een onderzoeksprogramma op te zetten van een paar jaar om tot een betere ophelderen van de functie, gebruik en historische context van de ruïnes te kunnen komen.

Werelderfgoedlijst Unesco

Burkina Faso maakt deel uit van de landen die Werelderfgoed in hun land hebben sinds 26 juni 2009, met de naam “ruines van Loropéni”. Op twee à drie kilometer van Loropéni (40 kmvan Gaoua op de weg naar Banfora) staat een van laterietsteen gebouwde muur gemetseld met mortierklei en grind, een grote verlaten nederzetting. Het zijn de ruïnes van wat eens een fort was. De11.130 m2onroerend goed, met zijn imposante stenen muren is het best bewaarde fort van de tien in het Lobi-gebied en maakt deel uit van een grotere groep van 100 stenen behuizingen, die getuigen van de krachtige trans-Sahara goudhandel.Situated near the borders of Côte d'Ivoire, Ghana and Togo, the ruins have recently been shown to be at least 1,000 years old.

Volgens een recente datering, gaan ze terug naar de elfde eeuw en kende een periode van hoogconjunctuur tussen de veertiende en zeventiende eeuw.

Binnen in heeft de vegetatie de boel overgenomen. Het fort werd in 1912 door de Fransman Henry Labouret 'ontdekt'. De bouw van deze vesting wordt volgens het team van professor Kiéthéga -Burkinees archeloog- toegeschreven aan de bevolking van Koulango, een volk dat nu verdeeld is over het zuid-westen van Burkina Faso en Bouna in het Noordwesten van Côte d'Ivoire. Zij wonnen goud in de regio. De laatste bezetting van het fort stamt uit de zeventiende eeuw. De koolstof-14 datering op een goed bewaard dode boom heeft bevestigd dat deze stad-fort in de zeventiende eeuw werd verlaten. De onderzoekers verklaren dat Loropéni een defensiefsysteem is, ontworpen om de mensen die er woonden te beschermen tegen mogelijke aanvallers (goud). Onderzoek heeft bevestigd dat een lange tijd caravanen in de regio met een link naar de goudhandelsteden van Niger zoals Djenne, Mopti, Timboektoe passeerden via Bobo-Dioulasso. Daarnaast is er in die tijd van onzekerheid ook de dreiging van een groot aantal wilde dieren waaronder olifanten, maar ook leeuwen, die volgens mondelinge overlevering, "menseneters" waren en buffels, die eveneens een reële dreiging vormden.

(‘ Loropéni’  betekent in de Loron taal de stad van de Buffel).

Op sommige plaatsen is de muur omgevallen. Hij is aangetast door de regen. Ook grote bomen groei(d)en aan de hoeken en dreig(d)en het fort te vernietigen. De ruïnes moeten zeker beschermd worden tegen weersinvloeden en invloeden van mens en dier. Daarnaast moet voorkomen worden dat toeristen kinderen van alles toestoppen en deze daarom de school verlaten en liever gaan bedelen rondom deze toeristische attractie.

Er bestaan in de regio Loropéni meer dan honderd van deze groepen van gebouwen, sterk variërend in de staat van conservering. Ze bestaan meestal uit hoge muren van bijna vijf meter hoog, rondom een systeem van rechthoekige gecompartimenteerde constructies. De gebruikte materialen zijn blokken steen ruw gemetseld met een cement van honing en shea boter.

Beschrijving

De Ruïnes bestaan uit een hoofdwand van bijna vierkante vorm welke is verdeeld in twee compartimenten, waarin structuren van verschillende vormen met in hoofdzaak rechthoekige sub compartimenten vormt, noord-zuid of oost-west. De vorm is bijna vierkant, met 105 m aan de oostwestzijde en 106 m aan de noordoostelijke kant. De wanden hebben een hoogte van 6m en een dikte aan de basis van ongeveer 1,40m. Geleidelijk omhoog verminderd de dikte tot minder dan 25 tot 30cm. De muur is bijna recht, maar met onregelmatigheden waarschijnlijk te wijten aan bewegingen veroorzaakt door bomen die in de buurt zijn gegroeid of als gevolg van aardverschuivingen.

Hoeken werden gebouwd met een ronde vorm, zowel binnen als buiten. De muur is nog steeds voor 80% aanwezig en delen er van, meer of minder belangrijk, zijn ingestort, waarvan sommige nu gebruikt worden als toegangspunten.

De resultaten van gerichte opgravingen doet vermoeden dat de sectoren 1 en 2 overeen komen met deze kwesties. De mondelinge getuigenissen wijzen op het bestaan van twee deuren. De grond heeft verschillende hoogtes, waardoor we de plaatsen die overeenkomen met ingebouwde structuren bedenken met muren die waarschijnlijk werden gebruikt om de compartimentering ruimte te onderscheiden. De gehele binnenplein blijkt hoger dan de niveaus buiten waargenomen.

De scheidingswand is ongeveer 30m van de zuidwand. Het heeft dezelfde bouwstijl, hoewel iets dunner. In het midden van deze wand is een opening die overeenkomt met een ineenstorting van het metselwerk. De zijkanten suggereren dat het kan een doorgang tussen het zuidelijke deel en de grootste in het noorden kan zijn.

Het 11.130 m2 onroerend goed, met zijn imposante stenen muren is de best bewaarde forten van de tien in de Lobi-gebied en maakt deel uit van een grotere groep van 100 stenen behuizingen, dat getuigt van de kracht van de trans -Sahara goudhandel. In de buurt van de grens van Ivoorkust, Ghana en Togo hebben de ruïnes onlangs aangetoond dat zij ten minste 1000 jaar oud. De nederzetting werd bezet door de Lohron of Koulango volkeren, die de winning en verwerking van goud in de regio gecontroleerd toen zij haar hoogtepunt bereikt, uit de 14e tot de 17e eeuw. Veel mysterie rond deze site waarvan grote delen nog moeten worden uitgegraven. De nederzetting lijkt te zijn verlaten in bepaalde perioden tijdens zijn lange geschiedenis. De woning die uiteindelijk werd verlaten in de vroege 19e eeuw zal naar verwachting veel meer informatie opleveren.

- 

Loropéni biedt gezien haar omvang en reikwijdte een soort structuur die heel anders is dan de ommuurde steden van wat nu Nigeria is, of van de steden van de bovenloop van de rivier de Niger, die bloeide als onderdeel van de rijken van Ghana, Mali en Songhai. Zij kan dus worden gezien als een buitengewone overblijfsel van de goudhandel.

.Mettertijd kan het noodzakelijk zijn te onderzoeken of een groter gebied en meer van de attributen, functie en geschiedenis moet worden bijgesteld zodra dit uit meer bewijsmateriaal blijkt.

Overblijfselen van het interieur

Binnen de compartimenten vindt men zeer verschillende wandstructuren, hoewel het het gebruik van metselwerk met een bindmiddel en leem gemeen heeft. De dikte van de wanden varieert aanzienlijk. De minimale dikte gemeten aan de basis is 20 tot 25 cm met een maximum van 60 tot 70 cm. De afmetingen van de stenen variëren sterk afhankelijk van de grootte van de structuur. Ze zijn geleidelijk kleiner in de hogere lagen.

De ruïnes zijn zeer variabel in hoogte. Enkele meters hoge ontsluitingen zijn soms nauwelijks zichtbaar. Sommige muren zijn gekoppeld aan de waargenomen medianen, wat suggereert dat het moet zijn bewoond, andere zijn grensmuren, het definiëren van een afgesloten ruimte en circulatie gebieden. In deze muren, kan men een muurtussenschot (een structuur anders dan muren) die het noordelijk compartiment scheidt in twee compartimenten opmerken. Het heeft een beperkte hoogte en kan niet worden vergeleken met een wand, zoals de scheiding tussen de twee zuidelijke compartimenten; In het westen een dikkere wand, op dit moment met een hoogte van ongeveer 80 cm (hoogte zichtbaar) waar zich een bepaalde metselwerk bevindt, grotendeels bestaande uit lateriet puin die in een eivormige vorm zijn gesneden. Het centrum van het belangrijkste noordelijke deel heeft een structuur met dikke muren (70 cm aan de basis) en een groot deel staat nog steeds overeind; het noord-oosten van de behuizing, een vrij complexe structuur waarvan de hoogte opvulling sterk genoeg is, zou op bijzonder belang kunnen wijzen. In het centrum en het oosten, vindt men een structuur met hoeken in de muren. Het heeft ook een vrij grote aarden wal en de muur is hoog (meer dan twee meter). Opmerkelijk is dat in het noorden van de deur tussen de twee compartimenten een vermeende hoofdstructuur is die vrij groot is, hoewel de muren van verminderde dikte zijn.

In het zuidelijk compartiment, ten oosten van de deur, is er ook een structuur met hoge muren (3 m) en gemaakt van dikke muren (ongeveer 60 cm bij de basis.)

Helemaal naar het zuiden, centraal gelegen, is een structuur die bestaat uit twee compartimenten. De noordelijke muur van deze structuur is ook vrij hoog (meer dan 2m). Tenslotte in het zuidwesten, is ook een uitgebreide structuur, bestaande uit twee gesloten compartimenten gescheiden door een open vak. Deze laatste voorziening, met gesloten vakken en semi-open compartimenten, (slechts gesloten aan drie zijden) verschijnt op meerdere plaatsen op de site

Andere overblijfselen buiten de behuizing.

Overblijfselen van oude beroepen zijn ontdekt waarvan sommige ouder zijn dan de ruïnes. Velen van hen zijn in de vorm van terpen met menselijke resten van bewoning. Andere kleine structuren zijn eenvoudig, rechthoekige of ronde vormen. In het zuidwesten van de ruines werden restanten waargenomen op een afstand van bijna een kilometer van een voormalige woonplaats, die twee cirkelvormige behuizingen van ongeveer twintig meter in diameter omvatten. Men vindt altijd bij deze aan beroepen geassocieerde oude woonresten fragmenten van molenstenen, wielen, keramiek en slakken, getuige van het bewerken van ijzererts. Verschillende steengroeven van stenen die werden gebruikt om de muren te bouwen zijn geïdentificeerd rond de ruïnes. Het gebied ten noorden van de ruïnes waar de bodem bedekt is met leem en ontwaterd is in het regenseizoen is waarschijnlijk de plek waar het water voor de bouw werd gehaald.

Al deze overblijfselen wordt goed beschermd door de bufferzone. Deze bufferzone is 278.4000 ha groot.

Vooral een rijke vegetatie

Over het geheel genomen is de site bedekt door een savanne en struiken. Het is een open formatie, gekenmerkt door een dichte kruidachtige begroeiing die regelmatig afgebrand is door bosbranden. De lokale bevolking van de ruïnes hebben waarschijnlijk de vegetatie in de omgeving geëxploiteerd met het behoud van de soorten geschikt voor consumptie, welke noodzakelijk zijn voor de medicinaal gebruik en het gebruik van bepaalde soorten voor het maken van rituele gebruiksvoorwerpen en objecten. De site is een belangrijk reservoir voor het behoud van soortenrijkdom. Het omvat een aantal medicinale  kruiden en anderen met eetbare zaden of vruchten.

Recente studies over de bufferzone van de site bleek een grote diversiteit aan flora met een inventarisatie van 218 soorten uit 53 families. Het bestaan is vermeldenswaard van een zeldzame soort waarvan de naam is Anthostema senegalense a Juss. Deze soort Guinese-Congolese moerasbos en galerie bos, wijdverspreide in Ivoorkust en Gabon, bevindt zich in de bossen rond Dakar.

Anthostema senegalensis A.Juss - Anthsostema senegalensis : Arbuste- Herbier

d’Anthostema senegalensis A. Juss

Algemene achtergrond

De gezamenlijke ruïnes van wat we vandaag het land noemen van de Lobi is een pre bosgebied met natuurlijke hulpbronnen geschikt voor de landbouw, het verzamelen, jagen en vissen. de Lobi waren gevestigd in het centrum van een noord-zuid-as, of vice versa, langs de rivier Mouhoun (Zwarte Volta – Volta noir). Het Lobi land zag zich geplaatst in het centrum van van goud-deposito's waarvan de exploitatie begon in de vijftiende en zestiende eeuw, en misschien voor en als gevolg hiervan hebben de volken van de Nabé, Lorhon en Koulango ervaring met goud vanaf de tiende en elfde eeuw, toen ze in het noorden van Ivoorkust (regio Kong) waren. Het goud van het Lobi land werd waarschijnlijk het eerst gebruikt in de trans-Sahara handel voordat ze aangewend werd aan de Atlantische kust.

Men moet ook de constructie van de ruïnes in de geopolitieke context van sub-Sahara koninkrijken na de val van de eerste rijken (Ghana, Mali, Songhai) plaatsen, die ervoor zorgden dat de migratie van de volkeren, zich bewust van de problematiek van de exploitatie van goud in Boure en Bambouk, en ontwikkeling van de Akan koninkrijken (waaronder de opkomst van krachtige Ashanti koninkrijk), die verdere migratie van volkeren uit het Zuiden naar het Noorden veroorzaakte op de vlucht voor slavenjagers. Hierdoor werden mensen gedwongen mensen om hun verdediging te organiseren.

De constructie van de ruïnes Loropéni

Op de wanden van de noordelijke muur net zoals die van sommige structuren zijn overblijfselen van gaten gevonden voor het dragen van balken en dwarsbalken, zowel in de steenblokken als in de restanten van klei. Bovendien hebben de uitgravingen van sommige compartimenten resten opgeleverd van regelmatig uitgelijnde palen voor het opnemen van posten.

Er is waarschijnlijk mogelijk sporenonderzoek van de daken. Er is niet langer enig spoor van eventuele openingen in de muren. Om het gebouw te realiseren is er minstens 3400m3 materiaal en tussen de 500 en 800m3 water gebruikt.

Dit alles moest een groot personeelsbestand mobiliseren. De waarneming van de structuren toont enige verfijning in het ontwerp en indeling, maar ook in de materiaalkeuze. Inderdaad, men ziet dat ze geselecteerd, gesorteerd en zelfs bewerkt (gesneden) zijn, afhankelijke van de grootte (hoogte en breedte) van de wanden. Dit betekent ook dat de organisatie van de bouw waarschijnlijk vrij complex was en gebruik maakte van verschillende besluitvormingsniveaus: ontwerp, beheer materialen en teamwork, toezicht op de uitvoering.

Historisch gebruik van de site

Het leven in de vesting was zeker veel langer dan de orale traditie suggereert. Inderdaad, naast de verschillende bezettingsgraad geopenbaard door de opgravingen, hebben sommige gebieden verschillende lagen van gips, hetgeen aangeeft dat de behuizing werd gebruikt op verschillende tijdstippen gedurende de geschiedenis van het gebruik ervan. Een gedetailleerde observatie van de inrichting van het puin in de buitenste muur toont duidelijk aan dat het werd gerepareerd.

Er is een merkbare discontinuïteit in het puin metselwerk (niet-gebonden horizontale rijen in verband met een sabel) in het noordelijke deel van de oostmuur. Aan de buitenkant van de zuidelijke muur, op ongeveer 30m van de westhoek, is er een gebied dat overeenkomt met een gerepareerde ineen gestortte oppervlak. Dit gedeelte heeft bovenaan een natuurlijke boogvorm en is gevuld met latarietpuin, veel kleiner dan het andere metselwerk. Gezien de natuurlijke weerstand van de muur tegen het weer, kan dergelijke schade aan de muur alleen plaatsvinden na vele jaren van gebruik of tijdens het opzettelijk vernielen ( aanvallen) ervan; in alle gevallen, gedurende een periode van gebruik van de vesting, omdat zij gerepareerd werd. Het bewijsmateriaal toont aan dat er gebruik van is gemaakt in een vrij lange periode.