Na-Yiri, Palais Royal de Kokologho  -  Kokoklogho (55.000 inwoners in 2010)

Kokologho is een gemeente (commune rurale) in de provincie Boulkiemdé, de regio Centre-Ouest van het West-Afrikaanse land Burkina Faso. De gemeente omvat de dorpen van de hoofdstad Kokologho Basziri, Dour, Goulouré, Koulnatenga, Manega, Nidaga, Pitmoaga, Sakoinsé en Sam.

Na-Yiri de Kologho bevindt zich vlak bij de route nationale (RNa), die leidt van Ouagadougou naar Bobo-Dioulasso, in het centrum van Kokologho, op 45 km van Ouagadougou. Het paleis werd gebouwd tijdens de regering van Naaba Boulga, gekroond door Mogho Naaba Kom de ll in 1940. Tradities schrijven voor dat een nieuw gekroonde koning zijn eigen paleis bouwt. Het paleis van zijn voorganger was in verval geraakt door gebrek aan onderhoud en de regel was om alleen het paleis van de regerende vorst te bezitten. Daarom zijn de ruines van de drie vorsten in een cirkel van 10 km. Echter de traditie werd gewijzigd toen Naaba Boulga wilde dat zijn opvolger zou leven in hetzelfde paleis om het te kunnen behouden en zijn eigen naam te kunnen bestendigen. De huidige Naaba (Naaba Kaongo) zou het, hoogstwaarschijnlijk erg lastig gevonden hebben zijn volk te mobiliseren om een nieuw en imposanter paleis dan dat van zijn vader te bouwen. Het is de officiële en privéverblijfplaats van de Naaba Kaoga,

gebouwd in 1942 door zijn wijlen vader Naaba Boulga, die op zijn beurt weer de zoon was van Naaba Karfo. Naaba Kaogo woonde in de Na-Yiri tot aan zijn dood 24 oktober 1995. Hij vocht altijd voor zijn overtuigingen. Hij nam het risico op een verwijdering tussen hem en zijn vader door in zijn jeugd mee te doen aan de catechismus van de Witte Paters (missionarissen) in Afrika. Hij was de eerste Naaba om zich te bekeren tot het Christendom, en zodoende te profiteren  van de hulp van de katholieke missie. Ze boden hem een plan aan voor de Na-Yiri dat hij aanpaste aan zijn wensen voordat hij startte met de bouw, die hij voltooide in 1942. Het typisch koloniale centrale gebouw, van een Soedanese-architectuur, met zijn open centrale kern en de perifere bebouwing, is de getuige van dergelijke uitwisselingen.

Naast het zich bekeren tot het Christendom weigerde hij ook het meisje dat door zijn vader was uitgezocht voor het huwelijk en trouwde op 11 november 1933 met Antoinette Guissou. Samen hadden ze dertien kinderen. Naaba Kaongo is het derde kind en eerste jongen.

Uiteindelijk in tegenstelling tot de tradities, hoopte Naaba Boulga dat zijn Na-Yiri niet worden overgelaten om in puin te veranderen. Na zijn dood is Naaba Kaongo op 29 juni 1996 geïnstalleerd als Naaba van Kokologho.

Traditioneel is de Naaba ook verantwoordelijk voor het onderhoud van de Na-Yiri. Met dit doel, benoemt de Baloum (raad van ouderen) een hoofd conservatie, de ‘Manegd-Naaba‘, die de beschikking heeft over een team van ambachtslieden en werkers die aangestuurd worden door een hoofd steenhouwer, de Songue Da. Zij voeren kleine reparaties uit, het dichten van scheuren, herstellen het pleisterwerk en repareren gebroken balken. In principe worden elke vijf jaar de balken gecontroleerd, maar de laatste reparatie dateert uit 1992.

Achter de schijnbare eenvoud, gemaakt van modderstenen muren en strooien daken, draagt de architectuur van Na-Yiri Kokologho, een heel bijzondere geschiedenis en een rijk cultureel cachet, dat de strikt consistente organisatie onthult.

In 2009 werd er een internationaal programma gerealiseerd om  de verschillende problemen die samenhingen met niet verplaatsbaar cultureel erfgoed in Sub-Sahara Afrika aan te pakken. De commissie was opgezet in 1998. Het was een programma om naar specifiek erfgoed in een bepaald deel van Afrika te kijken. Afrika als geheel is zeer rijk aan cultureel erfgoed, zowel verplaatsbaar als onverplaatsbaar erfgoed. Afrika is de oorsprong van het menselijke leven en bezit enkele van de eerste menselijke nederzettingen en gereedschappen. Het heeft enkele culturele en natuurlijke landschappen, inclusief heilige bossen, meren en bergen, grotten en rotsbeschuttingen. Het is een continent met grote biodiversiteit en zelfs haar dierenleven is ongekend elders. Orale geschiedenis is altijd een onderdeel geweest van de Afrikaanse wereld en heeft verder tastbare geschiedenis, gaf betekenis en werd doorgegeven van generatie op generatie. Deze ervaringen hebben geleid tot de creatie van de traditionele architectuur en traditionele manieren van bouwen. Het cultureel erfgoed is niet alleen spectaculair, maar ook nog aanwezig in een grote variëteit.

Veel van het heden nog bestaande cultureel erfgoed dankt dat aan het belang dat plaastelijke bevolkingsgroepen hechtten aan dat erfgoed. Veel erfgoed is de laatste tientallen jaren verdwenen, omdat bevolkingsgroepen het nut er niet (meer) van in zagen. Het onderhoud er van werd verwaarloosd. Lokale specialisten werden ingeschakeld om wat er nog was te behouden, op te knappen en te archiveren. Speciale bouwstijlen, religies en rituelen, sociale organisatie en gemeenschapszin worden vastgelegd. Door het Afrika 2009 programma, opgestart in 1998 maakte de UNESCO World Heritage Centre een specifieke strategie voor Afrika, ondersteunde Afrikaanse landen om een behoud van cultureel erfgoed  succesvol te kunnen gaan realiseren.

Van de 63 op de werelderfgoed staande Afrikaanse bezittingen zijn er 30 cultureel, 31 natuurlijk en 2 gemixt.

De conserveermethodes worden vandaag de dag nog steeds beheerst door de lokale bevolking, maar worden niet alleen uitgevoerd door geautoriseerde specialisten, maar ook als combinatie van technische acitiveiten en bescherming van spirituele waarden. Het behoud van het Afrikaanse cultureel erfgoed is niet alleen goed voor de bevolkingsgroepen zelf, maar kan mogelijk ook een bijdrage leveren in de verbetering van het dagelijkse leven in de bestrijding van armoede (o.a. door het aantrekken van toerisme).

Wanneer men niet goed samenwerkt met de lokale bevolking en aansluit bij hun behoeftes is de kans op succes bij de conservering kleiner. Door de traditionele eigenaars en gemeenschappen te respecteren en hen erbij te betrekken, geeft veel voordelen in het conservatieproces. Ons begrip van de site in relatie tot zijn sociale gebruik en context wordt verbeterd en daarnaast kun je de conservatiestrategie met grotere autenticiteit laten gebeuren. Het werk kan daarnaast profiteren van lokale traditionele kennis, ervaring en knowhow van conserveer praktijken.

Bij het behoud heeft men vaak te maken met zowel de spirituele als de technische kant. De spirituele waarden worden gebruikt om de site de behouden. Specifieke geloven of verboden zorgen er voor dat er geen veranderingen worden aangebracht aan het bouwwerk of dat bijvoorbeeld het gebouw alleen betreden mag worden door geïnitieerde mensen, die weten hoe ze zich moeten gedragen en hoe er met respect mee om te gaan.

Het is belangrijk te realiseren dat de conserveringsactiviteiten niet altijd een pure restauratie voorstaan. Vaak lijkt het dat ze een mogelijkheid vormen om nieuwe voorwaarden, nieuwe wensen of een andere uiting van hun geloof en/ of sociale organisatie mee door te voeren. Het geeft de mogelijkheid om hun nieuwe ideeën uit te voeren en hun vaardigheiden te tonen. Een voorbeeld van zo’n gebouw is Timboektoe. De aanpassingen maken deel uit van hun authenticiteit. Ook invloeden van buitenaf zorgen voor een geleidelijke verandering van dit soort bouwwerken, waarbij men ‘modieuze’ aanpassingen maakt.

Soms worden delen van bouwwerken zoals, verdedigingswallen afgebroken om er andere bouwsels (huizen) van te bouwen. Op andere plaatsen zie je dat historische plaatsen worden gebruikt voor onderwijsdoel- of  toeristische doeleinden.

Na-Yiri van Kokologho

De site bestaat uit het centrale paleis, die door de zogenaamde binnenplaats van de afgoden (‘courtyard of idols’) omringd wordt. De lokale notabelen wonen daar (de hoofd griot, de chef ‘groom’, de chef tuinman van het paleis). Niet ver weg is de Koninklijke begraafplaats met zijn altaren, net als de palaver boom en een ‘apatam’ (overdekte beschutting) die functioneert als ontmoetingsplaats voor de Naaba. Alle omringende huizen zijn direct afhankelijk van het centrale paleis. Bij de Mossi, vindt al het leven rond de Naaba plaats, de traditionele chef; zijn paleis is het symbool van de kracht van zijn volk, en daardoor van hem. Het paleis is de officiële en private verblijfplaats van Naaba Kaongo, de 18^e Naaba van Kokologho, die volgens de tradities regeert over de 8 omringende dorpen. De Naaba benoemt de hoofden van deze dorpen en hij is verantwoording schuldig aan de Naaba van Ouagadougou, een van de vier belangrijkste Naaba’s (Mogho Naaba of wereld chef), die regeert over de 4 koninkrijken van de Mossi.

‘Oblong’ in vorm, het belangrijkste gebouw is in Sudano-Sahelian type: plat dak met doorboorde balustrade, vormt typische openingen. Het is traditioneel gemaakt van lemen bakstenen zorgvuldig bepleisterd met strooien dak en ondersteund door latten van gespleten hout en boomstammen. De complexe plattegrond van het gebouw, samen met de decoratieve bogen en talrijke ruimtes, onderscheidt dit paleis van de anderen in het dorp. De ‘Rap Noor’, hoofdingang en de mannen van het paleis is nog steeds naar het westen. Le "Pagb nooré" ou porte des femmes est à l'est. De ‘Pagba Noor' of de ingang voor de vrouwen in het oosten.Au sud du palais se situe la cour d'entrée officielle avec le " Zaon kassinga" (lieu du conseil) Ten zuiden van het paleis is de officiële entree binnenplaats met de "Zaon Kassinger" (plaats van de dorpsoudsten).

De binnenplaats van de afgoden (‘Tim Doogho’) is geplaatst in het oostelijke deel van het paleis en is het fundament van Mossi kracht en bestaan. Hier vinden alle ceremonies, rituelen en andere offers aan de voorouders en goden plaats. Het herbergt de overblijfselen van het voorouders.

Deze binnenplaats is in de ogen van de bevolking belangrijker dan het paleis zelf, omdat hier de geesten van de  voorouders verblijven. Het wordt gedeeld door de acht dorpen, die vallen onder de autoriteit van de Naaba van Kokologho. Elk van de acht hutten bied onderdak aan de geest van het corresponderende dorp. De binnenplaats van de geesten wordt verzorgd door de Mogho Naaba. (De grote Naaba van Ouagadougou) door tussenkomst van de Naaba van Kokologho, maar volgens de traditie moet ieder dorp zijn onderhoud garanderen. Als de hut die de geest onderdak verleent niet wordt onderhouden kan het dorpshoofd van zijn functie worden ontheven door de Naaba van Kokologho (door intrekking van het bijbehorende hoofddeksel). Een dorpsgeest kan soms worden toevertrouwd aan een ander dorp. Om hun geest terug te krijgen moeten de dorpelingen naar de tijdelijke bewaarders gaan na een bepaalde periode en geschenken aanbieden. Zij mogen zich niet direct tot de geest wenden. Geschenken moeten worden gestuurd aan de Mogho Naaba via het dorp dat het tijdelijk beheerde, daarna aan de Naaba van Kokologho vanwege al de daaraan verbonden risico’s. Het is om alle risico’s te vermijden van een onderkomen staat, dat de onderhoud van het binnenplein van de geesten zo belangrijk is gemaakt. Jaarlijks onderhoud is gekoppeld aan het gebruikelijke festival van ‘Na-Basga’. Het begint met de Mogho Naaba en verspreidt zich daarna over alle Naaba’s, die de datum bepalen in overeenstemming met de andere dorpsoudsten, na het raadplegen van de geesten.

Het algemene volk wordt eenentwintig dagen te voren verteld, omdat het werk twee weken voor de feestdag moet beginnen. Over het uit te voeren werk wordt besloten na een nauwkeurige inspectie om de staat van onderhoud te bepalen. Hierbij wordt de mening van de geesten bewakers in overweging genomen evenals technisch advies.

Plattegrond van Na-Yiri in Kokologho

- De "Zaongo". Een troon werd opgericht in dit vak. De overleden Naaba zal worden tentoongesteld, gekleed in alle kenmerken van zijn rang, voor zijn laatste kabinetsvergadering;

- - De "Poog Kiem Roog" is de verblijfplaats van de koningin-moeder en de oudste vrouwen

verantwoordelijk voor het onderhouden en bewaken van de vorige twee boxen.

Orders voor materialen worden dan geplaatst, aarde en koeienmest voor het pleisterwerk, en andere bouwmaterialen worden naar het paleis gebracht. Opvolgend op de rituelen en andere offers aan de voorouders, maken kleine groepen de strooien bedekking van het dak en modder die nodig is voor de pleisterlaag. Elk jaar zijn een 120 tal speciaal uitverkoren vrouwen zijn hier dan aan het werk. (Het moeten afstammelingen zijn van Koninklijke bloede. De Naaba zelf is al een aantal generaties monogaam. Hierdoor vermindert het aantal vrouwen dat kennis van de traditionele zaken heeft. Door de processen goed te documenteren en hier en daar nieuwe materialen zoals bijv. asfalt toe te passen vermindert in de toekomst ook het onderhoud.)

Een week later kondigt een andere ceremonie het verwijderen van de dakbedekking en de vervanging van de strooien dakbedekking aan in een festivalachtige atmosfeer.

Elke groep ambachtslieden van elk van de acht dorpen wordt geleid door een oudere persoon, en de verschillende werkzaamheden worden geleid onder de supervisie van de Dapoe Naaba, de paleisbewaarder. Het werk moet drie dagen voor het begin van het Na-Basga festival klaar zijn.

Dezelfde praktijk werd gevolgd bij de restauratie van het paleis, hoewel tegenwoordig het beperkt is tot de binnenplaats van de geesten. Deze traditionele conservatie praktijk maakte deel uit van het doorgeven van kennis en vaardigheden, en zorgde er voor dat sociale samenhang en respect voor gewoontes behouden blijven, waarden die nu schijnen te worden verlaten. Het vertrek uit het platteland, economische problemen, opmars van nieuwe religies, een gebrek aan interesse bij de jonge mensen in lokale gewoontes, maar ook, tot op zekere hoogte, problemen in het verkrijgen van traditionele bouwmaterialen, vooral kwaliteit houtsoorten, zijn allemaal mogelijke redenen voor deze verandering. Daarnaast hebben individuen met traditionele kennis vandaag de dag niet meer zoveel aanzien in de maatschappij als vroeger, en kunnen zelden hun kennis doorgeven. Daar voor in de plaats zoeken zij ander werk en maken gebruik van hun kennis om nieuwe materialen onder de knie te krijgen.

De Naaba doet zijn best om zijn overleden vader;’s wensen te respecteren, maar hij is niet in staat de daarmee samenhangende kosten voor het periodieke onderhoud voor zijn rekening te nemen, en om misschien zijn imago te moderniseren heeft hij in sommige delen van het paleis veranderingen aan gebracht door permanente materialen te gebruiken om de bewoonbaarheid te vergroten. In feite, een deel van het paleis is opslag geworden voor voorraden en ander voorwerpen, en valt ten prooi aan insecten en knaagdieren.

Daarnaast, omdat het het enige paleis is in Burkina dat een bepaalde authenticiteit behouden heeft wat betreft vorm en onderdelen, met haar typische traditionele decoraties, wordt het af en toe gebruikt voor opnames voor films. Om er voor te zorgen dat de scènes authentiek lijken worden soms veranderingen en onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd, met name het complete repareren van het pleisterwerk. Enkele elementen die niet op hun plaats leken, zijn verwijderd, terwijl anderen er aan toegevoegd zijn, meestal voor zuiver decoratieve redenen maar altijd met respect voor de Moaga symbolische traditie. Hoewel het paleis niet helemaal origineel is, heeft het nog steeds interessante vormen en vormt een goede interpretatie van de traditionele Moaga cultuur. Dit kan verbeterd worden door het terugwinnen van sommige elementen en herschikking van de huidige gesloten delen van het paleis.

Naaba Kaongo is bezorgd dat na zijn overlijden de plaats tot een tragisch eind zal komen, omdat noch het Ministerie van Cultuur noch de jonge mensen erin geïnteresseerd zijn. Hij heeft een verzoek geschreven aan het Ministerie van Cultuur om de plaats te classificeren, maar tot op heden is niets gebeurd. Zodoende krijgt de plaats geen hulp of ondersteuning van instanties die zich bezighouden met conservatie van cultureel erfgoed. Er is geen tekst waarin zijn bescherming wordt gegarandeerd en slechts door lokale tradities wordt voorkomen dat regionale administratieve autoriteiten het paleis en haar gebieden in woongebied omzetten.

Hoewel de plaats een privé erfgoed is, wordt het herkent als een plaats die voor de gemeenschap belangrijk is en serieuze initiatieven zijn in de maak om het op de werelderfgoedlijst te krijgen.

Zijn historische context, de sociale en culturele evenementen hebben hun stempel gedrukt en doen dat nog steeds.

Ceremonies

De Ran Gnouga is een groot feest in het kanton Kokologho. De Ran-Gnouga of "sessie dolo" of "festival van gierst" wordt gehouden om hulde te brengen aan de voorouders, en tegelijkertijd toestemming te geven aan de mensen om met het consumeren van de gewassen te beginnen.

De Ran-Gnouga is meestal gepland op een zaterdag en duurt een dag, maar de voorbereidingen duren wel twee weken.

Tijdens de voorbereidingen, worden de pleisterlaag en de voorzijde verbeterd. Natinga pleinen. Het grote gebouw wordt schoongemaakt, ter voorbereiding van dolo vóór het feest, de huizen worden opnieuw gedaan door vrouwen, barsten gerepareerd en de rode gierst klaar gezet dat worden verbruikt tijdens het feest. Vier dagen vergt de voorbereiding van de dolo voor het ontvangen van gasten.

De soukpilli. Als zodanig, is elk dorp onder de trouw Naaba verantwoordelijk voor het onderhoud van de hut van zijn dorpsgeesten. Aan het einde van deze praktijk van jaarlijkse onderhoud wordt de gebruikelijke ceremonie van Kokologho gehouden. Deze ceremonie is een kans voor alle dorpen om te komen tot hulde te brengen aan Naaba, traditionele leider verantwoordelijk voor het welzijn van de gehele bevolking. Het is meestal gepland tijdens het droge seizoen, eenentwintig dagen na het feest van de Ran-Gnouga en duurt een dag.

Soupilli vertaalt vanuit het Mooré: de dakbedekking van rieten hutten op de binnenplaats. Het is een collectief werk door de gezamenlijke bevolking voor de Naaba van Kokologho.

Vroeg in de ochtend, komen mensen, per sector, dorp voor dorp, om hun taak uit te voeren. Alle acht dorpen en drie districten van de afdeling die zich specifiek met een of twee huizen van de binnenplaats bezighouden.

Een programma om de plaats te beschermen en te ontwikkelen zou vele bezoekers kunnen trekken en de lokale bevolking er toe aanzetten hun erfgoed anders te gaan bezien. De plaats zou dan een attractief centrum kunnen worden voor culturele activiteiten, zowel als een getuige van levende geschiedenis en cultuur, ondanks zijn veranderingen. Naast het classificeren en verankeren van de plaats door de regering zou het haar onderhoud / behoud kunnen ondersteunen en ook zinvol zijn  om:

● Voor andere interessante plaatsen in de regio, zoals bijv de heilige poel en bijzondere bomen;

● Ontwerpen en installeren van uitstallingen en presentatie van materialen;

● Ontwerpen en produceren van promotiemateriaal, catalogus en/ of folders;

● Trainen van plaatselijke gidsen en staf;

● Integreren van bezoeken in toeristische rondritten om meer mensen te trekken;

● De bevolking aanmoedigen om culturele shows en avonden te organiseren;

● Bevorderen van de noodzakelijke voorwaarden om de traditionle bouwkennis te behouden;

Het paleis van de chief Kokologho is sinds de officiële opening op 28 okt 2007 toegankelijk voor het publiek. Het Paleis van Kokologho (Na-Yiri) is de officiële residentie van het hoofd van dat dorp. Gebouwd door de overleden Naaba Bulga die 55 jaar regeerde, is Na-Yiri een culturele parel van Burkina Faso, een bijzondere architectonische getuigenis. Volgens het document van de Directie Cultureel Erfgoed (CPD): "achter de schijnbare eenvoud gemaakt van lemen muren en daken van stro, draagt de architectuur van Na-Yiri Kokologho een bijzonder verhaal die een rijke culturele organisatie onthult”.

"Doelstellingen van het project is om het creëren van voorwaarden om Na-Yiri van Kokologho te herstellen en te verbeteren en de invoering van mechanismen om duurzaam beheer van de technische en financiële goede instandhouding op de lange termijn te waarborgen door de Koninklijke familie met de steun van het management van het cultureel erfgoed van Burkina Faso en veel andere partners", aldus Chief Kokologho. De kosten van restauratie van het paleis wordt geschat op 20 miljoen CFA-frank (ongeveer 30.000 euro).

"Deze site is een heerlijke plek voor toeristen, scholieren en de nationale inwoners op zoek naar hun eigen cultuur"

Toegang tot de Na-Yiri Kokologho van woensdag tot zondag (9u-12u en 15u tot 17u).

Entreegelden: Nationaal 500 CFA, internationaal 1.500 CFA, groepen scholieren reductie van 50%.

Rates : base 2 : 20 € / people and base 4 : 12 € / people.

mardi 28 septembre 2010

Het bezoek aan het paleis vond plaats onder leiding van de gids Kabore, ware hoeder van de geschiedenis van de Na-Yiri Kokologho. De bezoekers bewust gemaakt van drie gangen van het paleis. Op de binnenplaats bevindt zich het graf van Naaba Boulga, in een andere hut de moeder van de huidige leider. We hebben de gewijde ruimte ontdekt waar een soort rechtbank van het dorp plaatsvond, waar de opperrechter besliste in geschillen tussen zijn onderdanen. "Als er een conflict is hier, proberen we dat te regelen, als dat niet lukt, dan wenden wij ons tot een moderne justitie", zegt de gids. En er is geen tekort aan die onderworpen die aan zijn arbitrage worden onderworpen, gedwongen om alle dagen hof te houden. De opper rechter is ook een toevluchtsoord voor weduwen, tantes en meisjes op de vlucht voor gedwongen huwelijken. Hier zijn ze welkom, beschermt totdat de man voldoet aan haar wensen. We ontdekten de kamer en het bed op de vloer van Naaba Boulga, perfect onderhouden en waar zijn spullen zorgvuldig worden bewaard.

Ten slotte is er de grote terras, op hoogte van waaruit de leider kan rusten en kijken, naar eventuele verdachte bewegingen! Het bezoek werd afgesloten met een interview met Chief Kaonga waarin werd gemeld dat de oudste zoon, als aangewezen opvolger na de dood van zijn vader, werd opgevoed buiten het gezin van de chef, door personen die verantwoordelijk zijn voor de voorbereidingen op zijn functie als leider. Katholiek, hij ziet geen problemen bij het combineren van hun geloof en het behoud van traditie. Een cultureel monument, een Soedanese-architectuur, behoud van dit erfgoed is mogelijk, dankzij de inkomsten uit toerisme.

Vernieuwingen

In 2003 is er een waterpomp (forage) geslagen, waarvan naast de bewoners van de Na-Yiri ook de locale bevolking uit de buurt kan profiteren. 20 liter water kan men er voor 5 Cfca kopen. Er is een vrouw aangesteld om de boel te beheren. De vrouw wordt betaald uit de opbrengsten en ook het onderhoud van de pomp wordt hieruit betaald.

In Na-Yiri heeft ook de electriciteit zijn intrede gedaan, middels zonnepanelen. Die zorgen voor electriciteit voor de exposities, maar ook voor de woongedeelten van de Naaba en zijn famile.

Boromo
Bijna halverwege tussen Ouagadougou en Bobo-Dioulasso vormt Boromo een ideale tussenstop op weg naar het geheime bos van Deux-Balé, een prachtig dichtbegroeide ruimte van 90 000 ha, doorkruist door een rivier en woongebied van vele olifanten. Met wat geluk zie je ze de grote weg oversteken, iets wat zij dagelijks doen. Meeste kans heb je aan het begin van de ochtend en het einde van de middag. Boromo heeft 29.849 inwoners in 2006, de helft leeft buiten de stad)